Không còn FIT 2, liệu xu hướng đầu tư điện mặt trời năm 2021 có dấu hiệu suy giảm?
Trong những năm gần đây, Chính phủ Việt Nam đã đưa ra các chính sách khuyến khích nhằm thúc đẩy sự tăng trưởng của điện mặt trời với cơ chế giá hấp dẫn. Tuy nhiên, khi Quyết định 13 với giá FIT 2 đã hết hiệu lực, giá mới cho điện mặt trời áp mái theo dự thảo có thể giảm tới 30% thì liệu xu hướng đầu tư điện mặt trời trong năm 2021 có còn duy trì độ “hot” hay không?
Cuộc đua tăng trưởng điện mặt trời
So với thế giới đã phát triển điện mặt trời được vài thập niên, tại Việt Nam, điện mặt trời chỉ mới nhận được sự quan tâm và chú trọng phát triển trong vài năm trở lại đây. Tuy nhiên, sinh sau nhưng không hề bị “đuối sức”, điện mặt trời Việt Nam có tốc độ tăng trưởng mạnh mẽ và đã đạt được những thành quả rất đáng tự hào trong lĩnh vực này. Một trong những động lực chính thúc đẩy sự tăng trưởng vượt bậc này là cơ chế khuyến khích của Chính phủ – giá bán điện mặt trời hấp dẫn.
Từ công suất không đáng kể, giá FIT (theo Quyết định số 11/2017/QĐ-TTg ngày 11/4/2017 của Thủ tướng Chính phủ) đã mang đến hơn 4,46 GW điện mặt trời cho thị trường điện Việt Nam tính đến hết ngày 30/6/2019 – chiếm tỷ lệ 8,28% công suất lắp đặt của hệ thống điện thời điểm đó. Giá FIT 2 (theo Quyết định số 13/2020/QĐ-TTg ngày 06/4/2020 của Thủ tướng Chính phủ) tiếp tục là “cú hích”, nâng tổng công suất lắp đặt điện mặt trời trên cả nước (tính đến hết ngày 31/12/2020) lên đạt khoảng 19.400 MWp (tương đương 16.500 MW), chiếm khoảng 25% tổng công suất lắp đặt nguồn điện của hệ thống điện Quốc gia. Điện mặt trời trở thành lĩnh vực hút vốn đầu tư hàng đầu, đối với các nhà đầu tư trong nước và quốc tế.
Từ năm 2018 đến năm 2020 – giai đoạn bùng nổ của điện mặt trời Việt Nam với hàng loạt các dự án quy mô lớn
Trong bối cảnh các nguồn nhiên liệu hóa thạch đang dần cạn kiệt, đắt đỏ, điện mặt trời đã xuất hiện với tư cách là nguồn năng lượng sạch bổ sung cho hệ thống điện quốc gia. Đồng thời, đây còn là nhân tố quan trọng trong quá trình chuyển dịch cơ cấu năng lượng, giảm phát thải khí CO2 nhà kính và hạn chế tối đa sự phụ thuộc vào các nguồn nhiên liệu hóa thạch, là mục tiêu mà nhiều quốc gia đang hướng tới. Tuy nhiên, việc tập trung nhiều dự án điện mặt trời tại một số tỉnh có tiềm năng phát triển mạnh nhất (số giờ nắng trong năm cao, lượng bức xạ mặt trời lớn) trong khi nhu cầu tiêu thụ điện tại chỗ thấp đã gây áp lực không hề nhỏ lên hệ thống truyền tải và phân phối điện. Đây không chỉ là bài toán đặt ra cho đơn vị vận hành điện mà cho cả các nhà đầu tư khi muốn tối ưu lợi nhuận từ điện mặt trời.
Nhìn nhận xu hướng điện mặt trời Việt Nam 2021
Có thể nhận thấy rằng, điện mặt trời nói riêng, năng lượng tái tạo nói chung mang lại cho con người, môi trường và xã hội những lợi ích vô cùng to lớn là sự thật không thể phủ nhận. Hơn nữa, điện mặt trời còn giúp Việt Nam thực hiện các cam kết về giảm phát thải khí nhà kính và tăng tỷ lệ năng lượng tái tạo.
Trong tương lai khi điện mặt trời đạt đến đỉnh cao nhất định và được phổ biến hóa, toàn bộ người dân sử dụng 100% năng lượng sạch sẽ là mục tiêu hàng đầu hướng đến trong chiến lược phát triển năng lượng tái tạo. Định hướng chiến lược phát triển năng lượng quốc gia của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 (theo Nghị quyết số 55-NQ/TW của Bộ Chính trị) cũng nêu rõ: “Ưu tiên khai thác, sử dụng triệt để và hiệu quả các nguồn năng lượng tái tạo, năng lượng mới, năng lượng sạch”.
Diễn đàn cấp cao về Năng lượng Việt Nam 2020
Tuy nhiên, theo dự thảo cơ chế giá điện mặt trời áp mái mà Bộ Công Thương đang hoàn thiện và trình Chính phủ để thay thế cho Quyết định 13 đã hết hiệu lực, giá điện mặt trời áp mái có thể giảm khoảng 30% so với mức hiện tại. Theo đánh giá, mức giá này dù không còn hấp dẫn như FIT 2 nhưng vẫn đảm bảo lợi nhuận cho nhà đầu tư.
Điều quan trọng, chính sách này khuyến khích các nhà đầu tư là các doanh nghiệp phát triển năng lượng sạch phục vụ hoạt động kinh doanh, sản xuất. Vì thế, điện mặt trời phân tán ở khu vực phụ tải cao (như tại các tỉnh thành phát triển công nghiệp, các khu công nghiệp, khu chế xuất…) với hình thức tự sản xuất – tự tiêu thụ được nhận định sẽ phát triển mạnh hơn trong thời gian tới thay vì lắp đặt và sản xuất ồ ạt, không định hướng.
Ngay cả khi không còn FIT 2, điện mặt trời vẫn nhận được sự quan tâm của các doanh nghiệp. Thời thế thay đổi, lối sống xanh ngày càng được người tiêu dùng ưa chuộng làm biến đổi phương thức kinh doanh của các doanh nghiệp như một sự chuyển mình tất yếu. Vì vậy, điện mặt trời không chỉ là bài toán kinh tế lợi nhuận từ việc giảm hóa đơn tiền điện hay bán điện dư mà còn là giải pháp hướng tới sản xuất xanh, phát triển bền vững, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và quốc tế.
Chính vì vậy, bên cạnh hình thức doanh nghiệp tự đầu tư hệ thống điện mặt trời trên mái nhà máy, mô hình BLT (Build – Lease – Transfer) điện mặt trời cũng ngày càng được ưa chuộng. Mô hình này giúp doanh nghiệp đạt được tất cả những mục đích trên mà không phải bỏ vốn đầu tư ban đầu, chỉ cần tận dụng mái nhà xưởng đang nhàn rỗi. Doanh nghiệp cũng không phải quan tâm đến công tác vận hành bảo dưỡng trong suốt thời gian hợp đồng. Hiện ngày càng nhiều doanh nghiệp đang tận dụng mô hình này trong lộ trình “xanh hóa”.
Việc phát triển điện mặt trời phân tán ở khu vực phụ tải cao đồng thời sẽ giúp giảm áp lực đầu tư lưới truyền tải và phân phối điện. Nếu kết hợp với các giải pháp lưu trữ năng lượng và hệ thống giám sát điều khiển – thu thập số liệu mini SCADA, đây sẽ là “chìa khóa” giúp năng lượng tái tạo ngày càng phát triển bền vững ở Việt Nam.
Tại Hội nghị thượng đỉnh trực tuyến về khí hậu (tháng 4/2021) với sự tham gia của lãnh đạo 40 quốc gia, Chủ tịch nước Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh cam kết của Việt Nam là đến năm 2030 sẽ giảm 9% tổng lượng phát thải khí nhà kính bằng nguồn lực trong nước và giảm đến 27% khi có hỗ trợ quốc tế song phương, đa phương. Chủ tịch nước cũng cho biết Việt Nam sẽ tăng nhanh tỷ lệ năng lượng tái tạo lên 20% tổng nguồn cung sơ cấp vào 2030 và đạt 30% đến 2045; mức độ phát thải trên tổng GDP đến 2030 giảm gần 15% và phát thải khí Metan trong sản xuất nông nghiệp giảm đến 10%.
Đọc thêm:
Chính sách giá FIT và tầm quan trọng của giá FIT đối với sự phát triển điện mặt trời
Điện năng lượng mặt trời tại Việt Nam – Tiềm năng và thách thức
